دکتر محمد عماره مصطفی عماره، نویسنده، متفکر محقق و اسلام شناس معاصر، در 8 دسامبر 1931م برابر 27 رجب 1350هـ.ق در مصر، استان کفر الشیخ، بخش قلین، روستای صروه در خانواده ای متوسط که به کشاورزی اشتغال داشتند، چشم به جهان گشود.
پیش از تولد او پدرش نذر کرده بود چنان چه نوزادش پسر باشد او را محمد نام گذاردو به فراگیری علوم دینی بسپارد.
کل قرآن کریم را به درستی در مکتب خانه ی روستایش حفظ کرد و همزمان، در مدرسه ی روستا دوره ی تعلیم الزامی را نیز فراگرفت.
در سال 1945 م وارد آموزشگاه ابتدایی علوم دینی شهر دسوق وابسته به دانشگاه شریف ازهر شد و از آن جا گواهینامه پایان دوره ی ابتدایی خود را در سال 1949 م دریافت کرد.
در دوره ی ابتدایی نیمه ی دوم دهه ی چهل میلادی، کم کم فعالیت ملی، اسلامی و فرهنگی خود را آغاز کرد و در فعالیت های ملی از جمله قضیه ی استقلال مصر و قضیه ی فلسطین از طریق سخنرانی در مساجد و نوشتن مقالات و سرودن شعر شرکت کرد. نخستین مقاله ی او در این زمینه، روزنامه ی ” مصر الفتاة” تحت عنوان جهاد برای ملت فلسطین در آوریل سال 1948 میلادی منتشر کرد. وی ضمن نهضت کمک رسانی به قضیه ی فلسطین برای آموزش نظامی دواطلب گردید، اما با این حال توفیق رفتن به فلسطین نصیبش نشد.
در سال 1949میلادی به آموزشگاه متوسطه ی احمدی شهر طنطاء، وابسته به دانشگاه ازهر پیوستو از آن جا گواهینامه ی پایان دوره ی متوسطه ی خود را در سال 1954 م به دست آورد.
در دوره ی متوسطه به فعالیت سیاسی و فرهنگی خود ادامه داد و در این زمینه به سرودن شعر و نوشتن مقالات مقالات در روزنامه ها و مجلات مصر از قبیل ” مصر الفتاة”، ” منبر الشروق” و ” المصری” همت گماشت. و در سال 1951م پس از لغو معاهده ی 1936 م دوباره برای آموزش نظامی داوطلب گردید.
در سال 1954 م وارد دانشکده ی ” دارلعلوم ” دانشگاه ازهر شد و از آن جا با اخذ مدرک لیسانس در رشته ی زبان و ادبیات عرب و علوم اسلامی فارغ التحصیل شد. فعالیت های ملی و فرهنگی او در دوران تحصیلات دانشگاهی اش همچنان ادامه یافت. و در ” مقاومت مردمی در منطقه ی کاتنال سوئز، که به هنگام سومین تهاجم به مصر در سال 1956 م صورت پذیرفت، شرکت کرد و مقالات متعددی را در روزنامه ی ” مساء” چاپ مصر و مجله ی ” آداب” چاپ بیروت منتشر ساخت و نخستین کتابش را درباره ی قوم گرایی عربی تألیف کرد. این کتاب در سال 1958 م به چاپ رسید.
پس از فارغ التحصیل شدن از دانشگاه، تمام وقت و تلاش خود را در خدمت به برنامه ی فکری اش به کار بست و در این راستا به جمع آوری و تحقیق مجموعه کارهای علمی تنی چند از سرشناسان بیداری اسلامی معاصر از جمله ” رفاعه طهطاوی”، ” جمال الدین اسدآبادی”، ” محمد عبده “، ” عبدالرحمن کواکبی”، ” علی مبارک”، ” قاسم امین” و … پرداخت و درباره ی سران نوسازی اسلامی و نیز جریان های فکری اسلامی در طول تاریخ فرهنگ اسلامی از دیر باز تا کنون مطالب ارزنده ای را به رشته ی تحریر در آورد.
همچنین با تعدادی از برنامه ریزان فکری جدید به گفتگو نشت و بسیاری از متون قدیم اسلامی را مورد تحقیق و بررسی قرار داد.
در کنار کارهای فکری اش در سال 1970 موفق شد، با ارائه ی پایان نامه خود درباره ی ” معتزله و مشکل آزادی انسان”، مدرک فوق لیسانس فلسفه ی اسلامی را از دانشکده ی دار العلوم به دست آورد و سپس در سال 1975 م با ارائه پایان نامه ی خود با موضوع ” اسلام و فلسفه ی حکومت” به اخذ درجه ی دکترا در همین رشته نائل گردید.
در بسیاری از سمینارها و کنفرانس های علمی و اسلامی در داخل و خارج از کشورهای عربی و اسلامی از جمله ایران حضور یافت. همچنین در تألیف و تدوین تعدادی از کتاب های فکری_ تخصصی دوره ای و نیز برخی از دایرةالمعارف های سیاسی، فرهنگی و عمومی نظیر، ” دایرةالمعارف سیاسی “، ” دایرةالمعارف فرهنگ و تمدن عربی” ” دایرة المعارف علوم سیاسی” و ” دایرة المعارف شروق” همکاری و مشارکت داشته است.
نام تعدای از مراکز و مؤسسات علمی، فکری، پژوهشی که وی در آن ها عضویت دارد به ترتیب زیر است:
شورای عالی امور اسلامی واقع در مصر.
انجمن جهانی اندیشه ی اسلامی واقع در واشنگتن.
مرکز تحقیقات فرهنگی فرهنگی واقع در مصر.
مرکز تحقیقات فرهنگی واقع در مصر.
مرکز پژوهش های فرهنگی اسلامی_ مؤسسه آل البیت_ واقع در اردن.
محمد عماره، بیش از صد کتاب تألیف و تحقیق کرده است، این ها افزون بر تعداد مطالب و مقالاتی است که وی در مجلات و روزنامه ها منتشر کرده است.
الاسلام و الفنون الجمیلة، دارالشروق، القاهره، 1991م ( ترجمه ی فارسی آن به قلم بنده تحت عنوان اسلام و هنرهای زیبا چاپ و منتشر شده است.)
الاسلام و الأمن الاجتماعی، دار الشروق، القاهره، 1998م. ( ترجمه ی حاضر)
هذا إسلامنا خلاصات الأفکار، دار الوفاء، القاهرة، 2000 م. ( ترجمه ی فارسی آن به قلم بنده تحت عنوان چکیده های اندیشه ی اسلامی چاپ و منتشر شده است.)
النص الاسلامی بین الاجتهاد و الجمود و التاریخیة، دارالکفر دمشق، 2000م ( در دست ترجمه).
الاسلام و السطة الدینیة، المؤسسة العربیة اللدراسات و النشر، بیرئت.
الاسلام و المستقبل، دالرشاد، قاهره، 1997م.
معالم المنهج الاسلامی، دارالرشاد، قاهره، 1989م.
الاسلام و فلسفه الحکم، دارالشروق، قاهره، 1989م.
الاسلام و حقوق الانسان، دارالشروق، قاهره، 1989م.
الاسلام بین العمانیة و سلطه الدینیه، دار ثابت، قاهره، 1982م.
أزمه الفکر الاسلامی و المعاصر، دارالشروق الأوسط، قاهره، 1990 م.
العز و الفکری وهم أم حقیقة؟ دارالشروق، قاهره، 1997 م.
الطریق إلی الیقظة الاسلامیة، دار الشروق، قاهره، 1990م.
العدل الإجتماعی لعمر بن الخطاب، دار الثقافة الجدیدة، قاهره، 1978م.
الفکر الإجتماعی لعی بن أبی طالب، دار الثقافة الجدیدة، 1988م ( در دست ترجمه).
محمد عماره متأهل و دارای دو فرزند به نام های خالد (پزشک) و نهاد ( فوق لیسانس بیوشیمی) است.
ایشان دیشب پس از سه هفته بیماری درگذشت.
ثبت دیدگاه